سالانه انواع مختلفی از وسایل آهنی یا وسایلی که در قسمتی از آن‌ها فلز آهن به کار برده شده، توسط مردم و صنایع مصرف می‌شود. پس از مدتی این ابزار فرسوده یا خراب شده و به ناچار با تجهیزات جدیدتر جایگزین می‌گردند. اما سوال اینجاست که این قطعات آهنی دور ریز چه سرنوشتی خواهند داشت؟ مقصود از ضایعات درجه یک، کدام نوع است؟
قطعات مورد بحث ما که به انواع ضایعات آهن نیز موسوم هستند، در صورت دفع یا دفن شدن در طبیعت مشکلات زیست محیطی و اکولوژیکی جدی به همراه خواهند آورد. بنابراین تنها راهکار منطقی و صحیح برای مدیریت این حجم از زباله‌ی فلزی در کشور، بازیافت یا فراوری مجدد قراضه‌ها خواهد بود. در این متن ضمن معرفی یک تقسیم بندی مختصر برای انواع ضایعات آهن، با خصوصیات و کاربردهای آن‌ها بیشتر آشنا می‌شوید.
ضایعات آهن چگونه به وجود می‌آیند؟
در پاسخ به این سوال که این قطعات دور ریز چگونه حاصل می‌شوند، به موارد متعددی می‌توان اشاره کرد. برای مثال، در کارخانجات و صنایع وابسته به فلز آهن که متریال و محصولات فلزی یا آلیاژها را تولید می‌کنند، تمام مواد خروجی فراورده‌های مفید نیست. بلکه قسمتی از تولیدات در نهایت کیفیت لازم برای ادامه‌ی فرایند را نداشته و به عنوان ضایعات دور ریز معرفی می‌شوند. با تمهیدات خاص هر کارخانه یا کوره‌ی تولید کننده، در نهایت این قطعات به واحدهای جمع آوری قراضه های فلزات تحویل داده می‌شوند.
از طرفی زمانی که عمر مفید برخی وسایل که در آن‌ها از قطعات آهنی استفاده شده است، به پایان برسد، به عنوان قطعات دور ریز تحویل برخی مراکز شده و قطعات آهن آن جداسازی می‌شود. قطعات آهنی بلااستفاده در واقع همان انواع ضایعات آهن هستند که مراکز خرید و فروش ضایعات مشتری آن هستند. نکته‌ی اصلی اینجاست که تمامی این قراضه‌ها با وجود این که قراضه‌ی آهن نامیده می‌شوند، یکسان نبوده و از لحاظ ترکیب شیمیایی، خصوصیات و در نتیجه قیمت متفاوت خواهند بود. برای مثال ضایعات درجه یک آهنی قیمت بالاتری نسبت به دیگر انواع قراضه داراست.
از این قطعات معمولا برای تولید فولاد و شمش‌های فولادی استفاده می‌کنند. بدین منظور می‌بایست قطعات قراضه را به کوره‌های مخصوص با دمای بسیار بالا وارد کرده و ذوب نمایند. البته بدین منظور از کوره‌ها و فرایندهای مختلفی استفاده می‌شود که شرح آن‌ها در مقاله‌های دیگر این وب سایت، آورده شده است. اما به طور کلی در طی همگی این روش‌ها، قراضه‌ها را با وارد کردن به کوره ذوب و افزودن عناصری به آن‌ها تغییر می‌دهند تا مقاومتشان افزایش یافته و به عبارتی فراوری شوند.
انواع ضایعات آهن
همان طور که گفتیم، آهن آلات همیشه یکسان نبوده از لحاظ برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مانند ترکیب شیمیایی و درصد عناصر تشکیل دهنده، متفاوت هستند. ویژگی‌های متفاوت در آهن آلات، سبب شده تا کاربرد و قیمت متفاوتی نیز داشته باشند. بنابراین می‌توان برای ضایعات بلااستفاده‌ی آهنی نیز انواعی را تعیین کرده و آن‌ها را به واسطه‌ی معیارهایی مشخص، از هم جدا نمود.
موسسه‌ی استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در همین زمینه استانداردهای خاصی را برای تقسیم بندی انواع قراضه‌های آهنی مشخص کرده است. بر اساس این معیارها، شرکت‌های جمع آوری و خرید و فروش ضایعات، انواع این قطعات را از یکدیگر جدا کرده و در دسته‌های مشخص به خریداران آن‌ها که صاحبان کوره‌ها و کارخانجات تولید فولاد هستند، عرضه می‌کنند. بنابراین بدین وسیله نظم مورد نیاز در این سیستم، برقرار شده و کسب و کارهای مرتبط در جهت صحیح قرار خواهند گرفت.
البته در برخی شرکت‌های خرید و فروش انواع ضایعات، تعاریفی خاص و دسته بندی‌های ویژه‌ی خود را که بر حسب تجربه به دست آورده‌اند، داشته و درجه‌های تفکیک متفاوتی قائل می‌شوند. اما در سطح گسترده تر، اکثر کسب و کارهای مربوط به صنعت قراضه‌ها، تعاریف یکسانی برای مجموعه قطعات آهنی قبول داشته و فعالیت‌های خرید و فروش خود را بر اساس آن‌ها تنظیم می‌نمایند.
ضایعات درجه یک، چه ضایعاتی هستند؟
مطابق استانداردهای تعیین شده در سطح کشور، به قطعاتی که حداقل 97 درصد آهن دارد، ضایعات درجه یک می گویند. بقیه ی عناصر و ناخالصی های موجود در این قطعات را مس، کروم، نیکل، مولیبدن، سرب، روی، قلع و درصد ناچیزی فسفر و گوگرد تشکیل می‌دهند. بدیهی است که به دلیل دارا بودن درصد بالایی از آهن، فرایند خالص سازی و فراوری این نوع از ضایعات راحت‌تر صورت می‌پذیرد. همچنین، به همین سبب قیمت بالاتری نسبت به دیگر انواع قراضه‌ها به خود اختصاص داده‌اند.
بنابراین ضایعات درجه یک به مراتب ارزش نقدی بیشتری نسبت به ضایعات درجه‌ی دو و سه داشته و میزان آهن بیشتری دارد. با اینکه تفاوت در میزان درصد آهن بین این نوع قراضه‌ها آنقدرها هم زیاد نیست، اما این تفاوت اندک نیز در حجم وسیع در بارگیری کوره‌ها و فرایندهای پس از آن، تفاوت قابل توجهی ایجاد خواهد کرد. از جمله مثال‌ها برای ضایعات درجه یک، می‌توان مختصرا به موارد زیر اشاره نمود:
- انواع سیم و مفتول‌های کلافی شکل
- بدنه‌ی آهنی موتور سیکلت
- قسمت‌های آهنی بکار رفته در بدنه‌ی کشتی‌ها
- قطعات حاصل شده از برش رادیاتورها (شوفاژ) و آبگرمکن
- ریل فرسوده‌ی قطار
- آرمیچرهای اسقاطی
- درب و پنجره ساختمانی
- انواع چرخ دنده ضایعاتی
- قوطی و پروفیل در صورتی که زنگ نزده باشد.
- شاسی خودروهای سنگین
- و...
کاربرد ضایعات درجه یک در صنعت
عمده‌ترین استفاده از قراضه‌های درجه یک آهن در تولید فولاد برشمرده می‌شود. به طوری که در سال 2013 چیزی در حدود 29 میلیون تن ضایعات درجه یک از کشتی‌های فرسوده و اسقاطی حاصل شده و حجم عظیمی از آن راهی صنایع تولید فولاد شده است. در حقیقت این قطعات را با وارد کردن به کوره‌های ذوب دوباره گرم می‌کنند و از آن برای تولید برخی محصولات فولادی نظیر میلگردهای فولادی استفاده می‌نمایند.
جالب است بدانید بازیافت این قطعات و استفاده‌ی مجدد از آن‌ها، به میزان 65 درصد انرژی بیشتری نسبت به استخراج و مصرف سنگ آهن بدین منظور، ذخیره خواهد کرد. به علاوه سرمایه‌ی هنگفت سنگ معدن که منبعی محدود برای یک کشور است، تا مدت زمان بیشتری حفظ خواهد شد. منافع اقتصادی مملکتی به همراه دیگر مزایای این فراوری مجدد، سبب شده تا لزوم استفاده از انواع قراضه‌های فلزی مانند ضایعات درجه یک آهن بیش از پیش مشخص گردد.
در این متن با انواع ضایعاتی که به عنوان ضایعات درجه یک آهن شناخته شده و کیفیت و ارزش بیشتری نسبت به دیگر اقسام قطعات مشابه دارند، آشنا شدیم. امید است در جایگاه خریدار، فروشنده یا مالک کسب و کار ضایعات، این مطلب برای شما مفید واقع شود.
منبع : https://mobinsteel.com/%d8%b6%d8%a7%db%8c%d8%b9%d8%a7%d8%aa-%d8%af%d8%b1%d8%ac%d9%87-%db%8c%da%a9/
